Powrót do: Szkolenie na uprawnienia elektryczne G-1 SMEP
2.1. Zagrożenia porażeniowe.
Użytkowanie i przebywanie w pobliżu urządzeń elektrycznych niesie ryzyko porażenia
prądem w następujących sytuacjach:
- porażenie robocze (fazowe) następuje przy dotyku bezpośrednim części pod napięciem lub
nadmiernym zbliżeniu do nich, - porażenie dotykowe występuje, gdy dotkniemy części metalowych, które normalnie nie są
pod napięciem, ale mają napięcie uszkodzenia, - porażenie krokowe ma miejsce, gdy znajdujemy się w strefie objętej przepływem prądu
przez ziemię.
Statystyki pokazują, że najczęstsze są porażenia od napięć roboczych, stanowiące około 60%
wszystkich przypadków, oraz porażenia od napięć dotykowych, które to stanowią około 40%
ogólnej liczby przypadków. Natomiast porażenia od napięcia krokowego są bardzo rzadkie,
stanowiąc mniej niż 1% wszystkich przypadków porażeń prądem. Większość porażeń, około
70-80%, występuje na niskim napięciu, ale najcięższe przypadki, które mogą prowadzić do
śmierci, stanowią 1,5-5% tej grupy. Porażenia na wysokim napięciu, czyli powyżej 1 kV, są
zwykle bardziej poważne, a udział śmiertelnych wypadków w tej grupie wynosi od 15 do 20%.
Zagrożenie porażeniowe jest oceniane za pomocą wskaźnika, który podaje liczbę
śmiertelnych wypadków porażeń prądem na milion mieszkańców w ciągu roku. W Polsce do
lat 80. ubiegłego wieku ten wskaźnik był stosunkowo wysoki, około 10, co wskazywało na
niski poziom bezpieczeństwa w porównaniu z krajami Zachodniej Europy, gdzie wynosił on od
2 do 4. Jednak ostatnie badania pokazują znaczne obniżenie się wartości tego wskaźnika, do
około 5-6, w Polsce w latach 90.
2.2. Rodzaje ochrony przeciwporażeniowej.
Bezpieczeństwo osób w pobliżu urządzeń elektrycznych zapewnia się poprzez zastosowanie
różnych środków ochrony, które tworzą system ochrony przeciwporażeniowej. Ten system
obejmuje środki organizacyjne oraz techniczne, które współdziałają i uzupełniają się
nawzajem. Środki organizacyjne to procedury, instrukcje i przepisy dotyczące bezpiecznej
pracy z urządzeniami elektrycznymi. Natomiast środki techniczne to np. izolacja, uziemienie,
różnicowanie potencjałów oraz zabezpieczenia przeciwprzepięciowe. Działanie obu rodzajów
środków pozwala minimalizować ryzyko porażenia prądem elektrycznym.
Środki organizacyjne mające na celu zapobieżenie porażeniom elektrycznym obejmują
wymagania określone przez PEUE oraz rozporządzenia wykonawcze do ustawy – Prawo
energetyczne. Te wymagania dotyczą zarówno kwalifikacji osób zatrudnionych przy
eksploatacji urządzeń energetycznych, jak i organizacji i wykonywania prac z nimi
związanych. Działania te mają na celu edukację użytkowników energii elektrycznej w zakresie
potencjalnych zagrożeń oraz minimalizację ryzyka kontaktu człowieka z napięciem oraz
skutków wypadków elektrycznych.
Działania typu organizacyjnego mające na celu zmniejszenie ryzyka zagrożeń elektrycznych
obejmują:
1.) popularyzacja zasad prawidłowego użytkowania urządzeń elektrycznych, aby edukować
społeczeństwo na temat bezpiecznego korzystania z nich,
2.) nauczanie zasad udzielania pierwszej pomocy osobom porażonym i poparzonym prądem
elektrycznym, co może pomóc w minimalizacji skutków wypadków,
3.) stosowanie środków propagandy wizualnej, takich jak plansze i plakaty, aby promować
zasady bezpiecznego użytkowania urządzeń elektrycznych i zwiększyć świadomość społeczną
na ten temat,
4.) obowiązkowe szkolenie okresowe pracowników, głównie elektryków, zaliczanych do
grupy wzmożonego ryzyka porażenia prądem, aby utrwalić i aktualizować ich wiedzę na
temat bezpieczeństwa,
5.) ustawowy wymóg posiadania uprawnień kwalifikacyjnych przez osoby zatrudnione przy
eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych, co gwarantuje ich odpowiednie
przygotowanie do pracy,
6.) przestrzeganie zasad i przepisów bezpieczeństwa pracy dotyczących organizacji prac przy
urządzeniach elektrycznych, w tym szczególnie stosowanie modelu obejmującego 5
podstawowych (złotych) reguł bezpieczeństwa.
W przypadku działań organizacyjnych zmierzających do zapobieżenia zagrożeniom elektrycznym,
kluczowe kroki to:
- Wyłączyć: przed wszelkimi pracami naprawczymi lub konserwacyjnymi należy wyłączyć zasilanie
urządzenia lub instalacji elektrycznej, aby uniknąć przypadkowego porażenia prądem. - Zablokować: po wyłączeniu należy zablokować urządzenie lub instalację, aby zapobiec
przypadkowemu włączeniu. Blokady mechaniczne lub elektryczne mogą być używane w celu
zabezpieczenia. - Sprawdzić: przed rozpoczęciem prac należy sprawdzić stan urządzenia, instalacji oraz narzędzi, aby
upewnić się, że są one w pełni sprawne i nie stanowią zagrożenia. - Uziemić: w przypadku prac na urządzeniach lub instalacjach elektrycznych konieczne jest
uziemienie, aby zapobiec nagromadzeniu się nadmiaru ładunku elektrycznego i minimalizacji ryzyka
porażenia. - Wygrodzić: jeśli istnieje ryzyko dostępu osób nieupoważnionych do obszaru pracy związanej z
energią elektryczną, należy wygrodzić teren lub zastosować inne środki bezpieczeństwa, aby zapobiec nieautoryzowanemu dostępowi.
Środki techniczne zapewniające odpowiednią ochronę przeciwporażeniową obejmują:
1.) Ochronę przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa): to zabezpieczenia chroniące
przed porażeniem od napięć roboczych (fazowych). Mogą to być izolowane urządzenia, obudowy
ochronne, uziemienia oraz różnego rodzaju blokady i zabezpieczenia mechaniczne.
2.) Ochronę przed dotykiem pośrednim (ochrona dodatkowa):te środki zapewniają ochronę przed
porażeniem od napięć dotykowych. Mogą obejmować różnego rodzaju różnicowoprądowe
urządzenia ochronne (RCD), które natychmiast wyłączają zasilanie w przypadku wykrycia prądu
wyciekowego.
3.) Środki ochrony obostrzonej: w warunkach zwiększonego zagrożenia porażeniowego stosowane są
dodatkowe środki ochronne, takie jak izolacyjne maty, blokady blokujące dostęp do niebezpiecznych
obszarów oraz zabezpieczenia przeciwwybuchowe.
4.) Środki ochrony uzupełniającej: są to dodatkowe środki stosowane w celu eliminacji zagrożeń,
którym nie zapewniają odpowiedniej ochrony tradycyjne środki. Mogą to być na przykład izolowane
narzędzia, specjalne pokrycia izolacyjne czy także specjalne treningi dotyczące bezpiecznego
obsługiwania urządzeń elektrycznych.
5.) Ochronę osobistą (sprzęt ochronny): przy pracach konserwacyjnych, remontowych oraz
operacjach łączeniowych stosuje się specjalistyczny sprzęt ochronny, takie jak rękawice izolacyjne,
buty ochronne, hełmy, okulary ochronne oraz specjalne ubrania zapewniające izolację przed prądem
elektrycznym.